De nieuwe economie

Niet proberen het tij te keren, maar te leren dansen op de golven

Diensten leveren in plaats van geld. Een soort nieuwe ruileconomie, maar dan modern. Klinkt het je vreemd in de oren? In een tijd waar geld aan alle kanten schaars wordt, lijkt het ruilen van diensten helemaal zo vreemd nog niet. Het is iets waar Ronald van den Hoff in zijn boek Society 3.0 over spreekt. Geld heeft een rare bijsmaak gekregen.

Ooit als waardevast (maar toch dynamisch) ruilmiddel ontstaan, nu geworden tot een zekerheidsmiddel. Een oppot middel. Iets waarvan we vinden dat we er recht op hebben, en hoe meer hoe beter, want: we kopen er onze vrijheid mee. Onder die term vrijheid kun je dan van alles verstaan: schoonheid, gezondheid, leuke dingen doen, vrienden maken, genieten. Vul maar in, maar voor mij valt het onder één en dezelfde noemer. Op een fijne manier overleven.

In deze 'crisis' tijd - tussen aanhalingstekens, terrasjes en restaurants zijn nog steeds propvol - ligt het geld echter niet meer voor het oprapen. Dit voelen we als consument nog niet zozeer, omdat middelen heel goedkoop zijn. Kleren en voedsel is goed verkrijgbaar. Waar we het wel voelen is in het MKB en bij de grotere bedrijven. Zakjes geld gaan er hard doorheen. Men moet opnieuw naar manieren zoeken om geld te verdienen, helemaal in de dienstensector, gezien veel diensten nu digitaal aangeboden kunnen worden. Een aantal branches zien hun marktaandelen drastisch verkleinen.

Adam Smith beschrijft in zijn 'Wealth of Nations' dat door vrije marktwerking de economie zich weer zou herstellen bij neerwaartse ontwikkelingen en stagnatie, alsof het een soort automatische reactie zou betreffen, maar we weten inmiddels dat dit niet zo is. Het klopt wel dat we er altijd wel weer iets op vinden, enerzijds door bijvoorbeeld een hoop geld bij te drukken en in allerhande initiatieven te pompen, anderzijds door natuurlijk te bezuinigen en ons weer bewust te maken waar we ons geld nu eigenlijk aan uit geven.

Zonder geld kunnen we niet leven maar we kunnen het ook niet eten. Natuurlijk ligt het niet zo zwart wit, maar de product en dienstketens worden steeds complexer, waardoor we soms lijken te vergeten waar al die spullen vandaan komen. Daarbij trekken bedrijven allerhande activiteiten aan die niet bij hun kernactiviteit horen, die complexiteit kan de kwaliteit van hun kernactiviteiten naar beneden halen en de boel nodeloos onoverzichtelijk maken.

Veel bedrijven doen aan complexiteitsreductie, proberen terug te gaan naar de basis, naar hun kernactiviteiten. Het mooie aan deze beweging vind ik dat het bedrijven en medewerkers bewust laat worden van hun acties, weer laat nadenken aan hun visie en strategie. Dat is krachtig en nodig. We moeten buiten bestaande kaders kunnen denken, iets nieuws doen dan wat we nu al doen. Dat kan alleen door met een nieuwe blik naar toepassing van bestaande en nieuwe middelen te kijken.

Een manier om dat te doen is om diensten aan elkaar te leveren. Op kleine schaal is dat bijvoorbeeld een website maken voor je buurvrouw, die kapster is en jou kosteloos het hele jaar 1x per maand zal knippen. Naast een uitwisseling van diensten is het in mijn ogen vooral een uitwisseling van kwaliteiten. Ik ben namelijk heel goed in websites bouwen, en zij in knippen. Als ik mijn eigen haar ga knippen loop ik voor schut, dus wil ik graag gebruik maken van haar expertise, en zij van die van mij. Daar zouden we allebei geld voor kunnen vragen. Maar als we dat nou niet veel zouden hebben, zouden we elkaar tóch kunnen helpen.

Dit soort afspraken zou je op grote schaal ook kunnen maken. Zo hoorde ik eens een verhaal over een man die een bedrijf had dat in kleurenprinters handelde, van die grote, voor drukwerk e.d. Op een gegeven moment wilde hij nieuwe printers uitleveren, en de oude op laten halen. De oude printers vernietigen was zonde, ze deden het prima en waren ook nog best wat waard. De man besloot ze aan te bieden in Rusland. De Russen hadden echter geen geld, dus stelde de man voor, als ik nou jullie bussen zou beplakken met reclame, als betaling. Dat wilden de Russen wel, want die bussen konden ook best een opknapbeurt gebruiken, waarom niet met een reclameboodschap erop? In plaats van dat de man voor zijn printers ging adverteren, verkocht hij die advertentierechten aan Coca Cola, die daar grote interesse in had. Zo hadden de Russen opgeknapte bussen, Coca Cola kon een betaalbare reclamecampagne in Rusland starten en de man van de printers had zijn oude printers voor een redelijke prijs weg kunnen zetten.

In dit verhaal zitten twee elementen verwerkt: er wordt geld uitgewisseld: en er wordt een dienst aangeboden waar geld ontbreekt, en toch waarde gecreëerd. Zo kan ik me voorstellen dat er veel meer tussenvormen zijn om werk te verrichtten en waarde te creëren. Die laatste uitdrukking vind ik ook veel plezieriger dan 'geld verdienen' of 'welvarend worden.' Werkelijk welvarend wordt je immers als je iets doet waarmee je waarde creëert en deelt. Daarbij bedoel ik niet dat we terug moeten naar een soort ruilhandel. Het is meer een soort anders kijken naar de huidige vormen van vraag en aanbod die we kennen. Ontwikkelingen zijn als water, het is altijd een stromende beweging.

We gaan niet terug in de tijd, er is alleen maar verandering.
Op de verandering leren varen is functioneler dan proberen het tij te keren.